غرفه‌سازان؛ پیمانکارانی آسیب‌پذیر در صنعت نمایشگاهی
موضوع مقاله غرفه سازی و چالش های پیش رو می باشد مطالعه این مقاله 14 دقیقه زمان می برد.
در دنیای پرزرق‌وبرق نمایشگاه‌ها، پشت هر غرفه‌ی درخشان، داستانی تلخ از استرس، ریسک و آسیب‌پذیری نهفته است.
غرفه‌سازان، پیمانکارانی‌اند که کمتر کسی از مشکلات‌شان می‌پرسد؛ ولی همه از آن‌ها توقع دارند پروژه را در نهایت دقت و زیبایی تحویل دهند. با نگاهی به رویدادهای چند سال اخیر، می‌توان گفت غرفه‌سازی یکی از پرریسک‌ترین حوزه‌های خدماتی در کشور است؛ چه از نظر اقتصادی، چه اجتماعی، و چه روانی.
کرونا؛ نقطه‌ی سقوط
همه‌چیز از اسفند ۱۳۹۸ شروع شد. همه‌چیز قفل شد. نمایشگاه‌ها تعطیل شدند، برنامه‌ها لغو، و ده‌ها پروژه‌ی در دست ساخت در لحظه نابود شدند.
غرفه‌سازان سرمایه‌گذاری کرده بودند:
- متریال خریده بودند،
- سازه‌ها را ساخته بودند،
- با نیروهای اجرایی قرارداد بسته بودند،
- و حتی غرفه‌ها را تا پای سالن هم رسانده بودند...
اما ناگهان، بدون هیچ اخطار یا جبرانی، نمایشگاه‌ها لغو شدند و غرفه‌سازها ماندند با دستان خالی، طلب‌های پرداخت‌نشده، و انبارهایی پر از سازه‌هایی که حالا دیگر به درد نمی‌خوردند.
جنگ دوازده روزه و یک تجربه تلخ دیگر
در یک ماه اخیر، دوباره شاهد بحرانی دیگر بودیم؛ جنگ دوازده‌روزه که باعث لغو بسیاری از برنامه‌های بین‌المللی و منطقه‌ای شد.
ما در شرکت غرفه‌سازی خود، درست شب قبل از شروع یکی از نمایشگاه‌های بزرگ بین‌المللی، تمام غرفه‌ها را ساختیم، تجهیزات را وارد سالن کردیم، نیروها مستقر شدند...
اما ناگهان خبر لغو رسمی نمایشگاه آمد.
هیچ‌کس نبود که ضرر ما را جبران کند. مشتری می‌گوید «خب نمایشگاه برگزار نشد دیگه»؛ گویی تمام زحمات و هزینه‌های ما ناپدید شد.
داستان الکامپ؛ وقتی همه‌چیز آماده بود اما...
الکامپ یکی از مهم‌ترین نمایشگاه‌های فناوری در ایران است.
ما غرفه ساختیم، طراحی کردیم، حتی به محل برگزاری منتقل کردیم، و نیروها را مستقر کردیم.
اما در بدو ورود و پس از نصب کف و پارکت ، نمایشگاه لغو شد.
این لغوها برای برندها یعنی فقط از دست دادن فرصت دیده‌شدن، اما برای غرفه‌سازان یعنی ورشکستگی تدریجی.
مشکلات انبارداری؛ بمبی در کمین
وقتی یک غرفه ساخته می‌شود و نمایشگاه لغو می‌شود، سازه باید جایی نگهداری شود.
انبارداری رایگان نیست. سازه‌ها فضا می‌گیرند. هر روز که می‌گذرد، یا هزینه انبار بالا می‌رود، یا سازه به‌خاطر رطوبت و فشار از بین می‌رود.
خیلی وقت‌ها مشتری‌ها می‌گویند: «فعلاً نگه‌دار، شاید ماه بعد نمایشگاه باشه.»
اما «فعلاً» برای غرفه‌ساز یعنی «هزینه اضافه» و «احتمال ضرر بیشتر.»
مالیات؛ وقتی چیزی نفروختی ولی باید بدهی
درآمد غرفه‌سازی مشخص نیست. ممکن است در یک ماه ۵ پروژه باشد، ممکن است ۳ ماه هیچ کاری نباشد.
اما اداره مالیات این را نمی‌فهمد.
مبنای محاسبه‌شان فقط قراردادهاست، نه دریافتی‌ها.
یعنی اگر پروژه لغو شده ولی قرارداد بسته شده باشد، باز هم مالیاتش را باید بدهی.
از طرف دیگر، بعضی مشتری‌ها فاکتور رسمی نمی‌خواهند، بعضی‌ها هم دنبال فرار مالیاتی هستند؛ ولی آخرش فشار روی ماست.
هزینه‌ی نیروها و حمل‌ونقل؛ آتشی که شعله‌ورتر می‌شود
نیروهای متخصص غرفه‌سازی کم نیستند، ولی گرانند.
و با این شرایط اقتصادی، هر روز دستمزد بالا می‌رود.
از طرفی هزینه حمل‌ونقل سازه‌ها به سالن نمایشگاه روزبه‌روز بالاتر می‌رود. کرایه یک خاور، حتی در مسیر داخلی تهران، بعضی وقت‌ها بخش قابل توجهی از هزینه ساخت خود غرفه را به همراه دارد!
و بله، همه این‌ها باید از جیب غرفه‌ساز پرداخت شود قبل از دریافت ریالی از مشتری.
آسیب‌پذیری مطلق؛ اما توقع ۱۰۰ درصدی
در این صنعت، اگر غرفه‌ساز یک ساعت دیر برسد، همه چیز به هم می‌ریزد.
ولی اگر نمایشگاه لغو شود، یا اگر مشتری پول ندهد، هیچ‌کس پشت غرفه‌ساز نمی‌ایستد.
ما همیشه اولین نفری هستیم که سر کار حاضر می‌شویم و آخرین نفری که سالن را ترک می‌کنیم؛ اما در تصمیم‌گیری‌ها، حمایت‌ها، و حتی بیمه‌ها، نامی از ما نیست.
جمع‌بندی: وقت آن است که صدای غرفه‌سازان شنیده شود
ما نه تنها سازندگان فضاهای موقت، بلکه بخشی حیاتی از برندینگ و بازاریابی کشور هستیم.
اگر غرفه نباشد، نمایشگاه بی‌روح است.
اگر غرفه‌سازی آسیب ببیند، کل زنجیره‌ی نمایشگاهی زیر سؤال می‌رود.
اما برای حفظ این صنعت، نیاز به سیاست‌های حمایتی، بیمه‌های خاص، و درک عمومی از جایگاه غرفه‌سازان داریم.
غرفه‌سازی در ایران؛ صنعت بدون بیمه و پشتیبانی
یکی از تلخ‌ترین واقعیت‌های صنعت غرفه‌سازی در ایران، نبود هیچ‌گونه بیمه شغلی و مالی برای پیمانکاران این حوزه است.
وقتی یک نیروی کار ساده‌ی خدماتی بیمه دارد، اما یک پیمانکار غرفه‌سازی که میلیون‌ها تومان سازه و سرمایه وسط گذاشته، هیچ حمایتی ندارد، یعنی در ساختار کشور، غرفه‌ساز هنوز «شغل» حساب نمی‌شود.
در کشورهای توسعه‌یافته، نمایشگاه‌ها موظف‌اند در صورت لغو، بخشی از هزینه‌ی پیمانکاران را پرداخت کنند. در ایران؟ نه تنها هیچ‌کس چیزی پرداخت نمی‌کند، بلکه حتی جواب تلفن هم نمی‌دهند.
سود کم، ریسک بالا؛ آیا ارزشش را دارد؟
بسیاری از مردم فکر می‌کنند غرفه‌سازان پول‌های کلان درمی‌آورند. اما واقعیت چیز دیگری‌ست.
در دنیای واقعی، بعد از کسر مالیات، دستمزد نیرو، کرایه حمل، خرید متریال، اجاره ابزار و کارگاه، هزینه‌های جاری، و درصد شرکت، سود باقی‌مانده گاهی به ۵٪ هم نمی‌رسد.
یعنی اگر یک پروژه ۱۰۰ میلیون تومانی داشته باشی، نهایتاً ۵ میلیون تومان سود خالص داری، آن هم اگر همه‌چیز طبق برنامه پیش برود و نمایشگاه لغو نشود!
بی‌نظمی همیشگی نمایشگاه‌ها؛ درد پنهان غرفه‌ساز
یکی از معضلاتی که همیشه دامن غرفه‌سازان را می‌گیرد، بی‌نظمی مدیریتی نمایشگاه‌هاست.
دعوت‌نامه‌ها دیر صادر می‌شود، مجوز ورود خاور ساعت ها با تاخیر صادر می‌شود، سالن‌ها آماده نیستند، تهویه ها خاموش هستند ، برق قطع می‌شود، و گاهی حتی لیفتراک برای انتقال سازه‌ها وجود ندارد.
در چنین شرایطی، غرفه‌ساز مجبور است با ده برابر سرعت معمول کار کند، درحالی‌که کیفیت نباید افت کند. این فشار روانی و فیزیکی، هزینه‌ای‌ست که هیچ‌کس نمی‌بیند.
مشتریانی که غرفه را می‌خواهند، اما هزینه‌اش را نه!
از عجایب این حرفه یکی هم این است که بعضی مشتری‌ها غرفه لوکس با طراحی ویژه می‌خواهند، اما حاضر نیستند بودجه مناسبی در نظر بگیرند.
با قیمت غرفه 40متری، غرفه‌ی 200 متری با استیج، نمایشگر، نورپردازی خاص، و متریال لوکس می‌خواهند.
و وقتی بودجه جواب نمی‌دهد، یا کیفیت کار پایین می‌آید و یا روابط خراب می‌شود. این فاصله بین «انتظار» و «امکان»، یکی از دلایل اصلی فرسودگی شغلی در بین غرفه‌سازان است.
آینده غرفه‌سازی؛ نجات از این چرخه فقط با تغییر قوانین
تا زمانی که برای غرفه‌سازان بیمه‌ی مخصوص، صندوق حمایت از لغو پروژه‌ها، چارچوب شفاف مالیاتی، و قوانین مشخص برای نمایشگاه‌ها وجود نداشته باشد، این صنعت همچنان در لبه پرتگاه خواهد ماند.
پیشنهاد می‌کنیم سازمان توسعه تجارت، شرکت سهامی نمایشگاه‌های بین‌المللی، و اتحادیه غرفه‌سازان با هم بنشینند و طرحی حمایتی تنظیم کنند.
چون وقتی غرفه‌سازها آسیب ببینند، نمایشگاه‌ها هم در نهایت به فراموشی سپرده می‌شوند. و این یعنی ضربه به اقتصاد کشور.
نوسانات شدید قیمت متریال؛ کابوسی شبانه‌روزی
غرفه‌سازی یعنی بازی با مصالح، چوب، MDF، رنگ، فلز، پارکت، ابزار نورپردازی، چاپ، و سازه‌های خاص.
اما وقتی قیمت این متریال‌ها روز به روز بالا و پایین می‌رود، محاسبه سود و زیان برای غرفه‌ساز غیرممکن می‌شود.
تصور کن قراردادی امروز ببندی، ولی نمایشگاه سه ماه بعد باشد؛ در این مدت، قیمت چوب و MDF گاهی تا ۸۰٪ افزایش دارد.
و جالب‌تر اینکه مشتری انتظار دارد همان قیمت توافق‌شده را حفظ کنی، چون برایش مهم نیست تورم چقدر بوده.
غرفه‌سازی بدون نقدینگی؟ فاجعه حتمی است
یکی از چیزهایی که همه‌ی غرفه‌سازان را از پا درمی‌آورد، عدم پرداخت به‌موقع از سمت مشتریان است.
در ۸۰٪ پروژه‌ها، پیش‌پرداخت بسیار ناچیز است یا اصلاً پرداختی انجام نمی‌شود. غرفه‌ساز با هزینه خودش کار را شروع می‌کند، نیرو می‌آورد، متریال می‌خرد، غرفه را می‌سازد و اجرا می‌کند.
اما زمانی که نوبت تسویه می‌رسد، ناگهان مشتری ناپدید می‌شود، یا دنبال تخفیف، دعوا، و حتی فرار است!
و تو می‌مانی و بدهی‌هایی که بابت حقوق کارگران، اجاره کارگاه و متریال باید از جیبت بدهی.
رقابت ناسالم؛ وقتی قیمت پایین‌تر، ملاک انتخاب است
در سال‌های اخیر، غرفه‌سازی دچار آفتی به نام رقابت ناسالم شده است.
افرادی بدون تجربه و تخصص، صرفاً برای گرفتن پروژه، قیمت‌هایی پیشنهاد می‌کنند که حتی هزینه ساخت اولیه را هم پوشش نمی‌دهد.
مشتری هم چون قیمت پایین‌تر می‌بیند، همان را انتخاب می‌کند؛ بی‌خبر از اینکه در نهایت غرفه‌اش نصفه‌کاره، بی‌کیفیت، یا دیر آماده می‌شود.
این رقابت کوردر کنار انحصار ستادهای برگزارکننده نه تنها کیفیت را پایین آورده، بلکه جایگاه حرفه‌ای غرفه‌سازان واقعی را هم زیر سؤال برده.
بی‌خوابی شبانه، کار ۲۴ ساعته؛ ولی نامرئی
روزهای قبل از افتتاحیه نمایشگاه، تیم غرفه‌سازی مثل زنبور عسل در حال کار است.
کارگران، طراحان، مجریان فنی، همه با هم، شبانه‌روزی در کارگاه ها و حتی نمایشگاه هایی در تهران که به صورت شبانه روزی دستور کار می دهند فعالیت کرده تا پروژه به موقع تحویل شود.
درحالی‌که همه در خانه خوابیده‌اند، غرفه‌ساز دارد در تاریکی، روی سازه رنگ می‌زند، نور نصب می‌کند یا موکت می‌چسباند.
ولی فردا صبح وقتی نمایشگاه افتتاح می‌شود، تنها کسی که از یادها می‌رود، غرفه‌ساز است.
طراحی رایگان؟ چرا؟
یکی از اشتباهات رایجی که به ریشه غرفه‌سازها ضربه می‌زند، این باور است که طراحی سه‌بعدی باید رایگان باشد.
طراحی غرفه یک کار کاملاً تخصصی است که ساعت‌ها وقت طراح می‌گیرد. اما بسیاری از مشتریان می‌خواهند اول «چند طرح ببینند»، بعد تصمیم بگیرند.
یعنی اول طراحی را رایگان بگیرند، بعد تازه بررسی کنند که می‌خواهند قرارداد ببندند یا نه.
این نگاه باعث شده ارزش طراحی و خلاقیت در این صنعت فراموش شود؛ در حالی که طراحی، اولین قدم در خلق یک غرفه حرفه‌ای است.
رزومه یا ریسک؟ وقتی پروژه فقط برای "نمونه‌کار" اجرا میشه
گاهی یه برند بزرگ می‌گه: «ما فعلاً بودجه نداریم، ولی غرفه رو برامون بساز، چون این پروژه تو رزومه‌ت خیلی می‌درخشه!»
غرفه‌ساز هم با هزار امید، با قیمت نزدیک به ضرر، پروژه رو اجرا می‌کنه، به امید آینده.
اما بعدش چی؟ هیچ رزومه‌ای جای پول اجاره، هزینه پرسنل و خواب سرمایه رو نمی‌گیره.
رزومه خوبه، اما فقط وقتی واقعاً آینده‌ای براش وجود داشته باشه، نه زمانی که به بهانه رزومه، غرفه‌ساز نابود بشه.
نمایشگاه‌های لحظه آخری؛ اجرای معجزه در ۲۴ ساعت
شاید برای مخاطب عادی عادی باشه که یه نمایشگاه ناگهانی اعلام بشه، اما برای غرفه‌ساز یعنی بحران مطلق.
طراحی، تاییدیه، ساخت، رنگ، نور، چاپ، انتقال، نصب و... همه باید در ۲۴ تا ۴۸ ساعت جمع بشه.
ولی مشتری هنوز دنبال چک و چونه زدن رو قیمت می‌گرده و فکر می‌کنه چون فرصت کمه، قیمت هم باید پایین‌تر باشه.
در حالی که اینجور پروژه‌ها، پُرهزینه‌تر، پُراضطراب‌تر و دقیقاً سه برابر سخت‌تر هستن.
کارگاه‌های غیراستاندارد؛ تهدید جان کارگران و کیفیت پروژه
به‌دلیل نبود نظارت دقیق، بسیاری از کارگاه‌های غرفه‌سازی با ابزارهای غیراستاندارد، بدون تهویه، بدون ایمنی و با نیروهای بدون آموزش مشغولن.
در این فضا، فقط کافیه یه تیغه بُر اشتباه بشه یا یه کابل برق بسوزه تا یک فاجعه اتفاق بیفته.
هم کیفیت کار پایین میاد، هم جان افراد در خطره.
اما چون رقابت روی قیمت شدید شده، هیچ‌کس دنبال افزایش کیفیت و ایمنی نیست؛ فقط دنبال ارزونه.
نبود زمان برای تست و کنترل نهایی
در اکثر پروژه‌های نمایشگاهی، تحویل نهایی عملاً درب سالن نمایشگاهه!
نه زمانی برای تست نورپردازی باقی می‌مونه، نه تست برق، نه بررسی سازه، نه حتی تست پرینت گرافیک‌ها.
همه‌چی باید «همونجا» درست دربیاد.
یعنی غرفه‌ساز با استرس بالا داره کار رو تحویل می‌ده، چون یه خطای فنی کوچیک، می‌تونه وجه برند مشتری رو زیر سؤال ببره و غرورش رو له کنه.
سوءاستفاده از نیروی تازه‌کار؛ بازی با زندگی کارگرها
توی بازار غرفه‌سازی، متأسفانه بعضی شرکت‌ها از جوان‌هایی که تجربه کافی ندارن ولی نیاز مالی شدید دارن، سوءاستفاده می‌کنن.
قرارداد نمی‌بندن، حقوق عقب می‌ندازن، یا بعد پروژه به بهانه «کیفیت پایین» پول نمی‌دن.
همین باعث میشه نیروهای خوب کم‌کم از این صنعت فاصله بگیرن و به‌جاش افراد غیرحرفه‌ای جایگزین بشن که خودش باعث افت شدید کیفیت و حتی خراب شدن نام صنف میشه.
همکاری با چند پیمانکار همزمان؛ سوهان روح غرفه‌ساز
وقتی مشتری برای یه غرفه چندین پیمانکار رو جداگانه انتخاب می‌کنه—یکی برای سازه، یکی برای نور، یکی برای چاپ و یکی برای نصب تجهیزات—اوضاع از کنترل خارج میشه.
چون نه‌تنها هماهنگی بین تیم‌ها سخت میشه، بلکه مسئولیت‌ها هم گم می‌شن.
در نهایت، هر مشکلی پیش بیاد، انگشت اتهام سمت غرفه‌سازه.البته این موضوع تا حد زیادی در نمایشگاه بین المللی تهران رفع شده چون شرکت های دارای مجوز غرفه سازی می کنند.
در حالی که اگر پروژه یکپارچه و توسط یک تیم حرفه‌ای انجام بشه، هم کنترل بیشتره، هم نتیجه نهایی بهتر.
بحران نرخ ارز؛ وقتی دلار و یورو تعیین‌کننده غرفه‌سازی می‌شن
مواد اولیه مثل LED، نورهای خاص، چاپ UV، استراکچرهای آلمینیومی یا حتی برخی MDFها، وارداتی هستن.
با نوسان نرخ ارز، قیمت این اجناس به‌صورت لحظه‌ای بالا می‌ره.
در نتیجه، اگر قرارداد به‌صورت ریالی بسته شده باشه، غرفه‌ساز تمام ضرر نوسان دلار رو از جیبش می‌ده.
و معمولاً هیچ‌کس حاضر نیست قرارداد دلاری یا تعدیل‌پذیر ببنده، چون قانون حمایتی وجود نداره.
تعامل با سالن‌های نمایشگاهی؛ یک جنگ تمام‌عیار
کسانی که فکر می‌کنن فقط اجرای غرفه سخته، هیچ‌وقت با مسئولان سالن‌های نمایشگاهی کار نکردن!
از صدور مجوز ورود گرفته تا تایید نقشه، وصل برق، تأمین لیفتراک، یا حتی دریافت زمان برای بازدید، همش جنگ اعصاب و صبره.
غرفه‌ساز همیشه باید وسط دعوای مشتری و سالن باشه، بدون اینکه اختیاری واقعی داشته باشه.
سرقت طراحی؛ داستان تلخ و تکراری
بارها پیش اومده طرحی که برای یک برند خاص کشیده‌ایم، توسط برند دیگه‌ای دزدیده شده.
حتی بعضی‌ها طرح ما رو می‌فرستن برای شرکت دیگه و می‌گن "مثل اینو بزن، فقط ارزون‌تر."
هیچ قانونی برای حمایت از طراحان غرفه وجود نداره.
و این یعنی آدم باید ساعت‌ها فکر و خلاقیت خرج کنه، اما هیچ تضمینی برای حفظ اون نداشته باشه.
نمایشگاه تمام میشه، ولی دردش برای غرفه‌ساز می‌مونه
برای مشتری، آخرین روز نمایشگاه یعنی بستن غرفه و رفتن دنبال کار خودش.
ولی برای غرفه‌ساز تازه شروع کاره: جمع‌کردن سازه، حمل بار، تمیزکاری، تحویل کارگاه، تسویه با نیروها، رسیدگی به خرابی‌ها و پرداخت طلب‌ها.
یعنی وقتی همه رفتن، غرفه‌ساز با کوهی از کارهای باقیمونده و بدهی‌های روی دوش، تنها می‌مونه.
نویسنده:کبیرسازان
( این مطلب رپورتاژ بوده و سایت هوم دیزاین در تالیف و تنظیم آن نقشی نداشته است و تایید کننده آن نمی باشد . )